بررسی توزیع بافتی آرتمیزینین در طیور گوشتی پس از تجویز دارو به صورت تک دوز و دوز چند گانه

آرتمیزینین ماده موثره گیاه درمنه بوده و امروزه به عنوان موثرترین داروی ضد مالاریا به ویژه در سویه های مالاریای مقاوم به درمان کاربرد دارد. در مطالعات اخیر اثرات ضد کوکسیدیوزی گیاه درمنه و فارماکودینامی و اثرات توکسیکوپاتولوژیک آرتمیزینین در طیور گوشتی مورد توجه قرار گرفته است، با این حال هنوز توزیع بافتی آرتمیزینین در این گونه مورد بررسی جدی قرار نگرفته است. هدف از مطالعه حاضر بررسی توزیع بافتی آرتمیزینین به دنبال تجویز دوزهای مختلف به صورت تک دوز و مزمن جهت تعیین رابطه بین دوزهای متفاوت بالاتر از دوز درمانی و تجمع بافتی در طیور می باشد. برای انجام مطالعه، تعداد 100 قطعه جوجه گوشتی یک روزه نژاد هیبرید راس به طور تصادفی به دو دسته شامل 13 گروه آزمایشی 5 تایی تقسیم شدند. دسته ی اول (مزمن) شامل 5 گروه بود که گروه اول به عنوان شاهد آرتمیزینینی دریافت نکردند و 4 گروه بعد به ترتیب دوزهای ppm 17،34،68،136 آرتمیزینین را از 8 روزگی به صورت روزانه مخلوط با جیره تا 44 روزگی (به مدت 36 روز) دریافت کردند. دسته ی دوم (تک دوز) شامل 9 گروه بود که 2 گروه به عنوان شاهد در نظر گرفته شد و 7 گروه تحت آزمایش، آرتمیزینین را با دوزهای mg/kg10،50،250،1250،2500،5000،10000 به صورت محلول در الکل یا سوسپانسیون در آب به صورت تک دوز از طریق داخل چینه دان در 30 روزگی دریافت کردند. در طول دوره پرورش علائم بالینی احتمالی ناشی از مسمومیت مشاهده نشد و در این مدت هیچ یک از پرندگان تلف نشدند. جوجه ها پس از دریافت آخرین دوز به صورت مزمن و یا تک دوز کشتار و نمونه های بافتی از کلیه، کبد، مغز، طحال و ریه اخذ و در فریزر نگهداری شدند. نمونه های بافتی در اثر امواج مافوق صوت و تماس با حلال مناسب (متانول و اسید هیدروکلریدریک) متلاشی و آرتمیزینین موجود در نمونه ها با استفاده از روش مایع – مایع استخراج و میزان آن با استفاده از سامانه hplc اندازه گیری شد. به دنبال تجویز تک دوز و مزمن، بیشترین میزان دارو در کبد تجمع یافت که به طور کلی میزان توزیع بافتی با افزایش دوز تجویز شده روند افزایشی داشت. مقدار آرتمیزینین تجمع یافته در طحال به دنبال تجویز تک دوز، کمترین میزان نسبت به سایر بافت ها بود. ولی به دنبال تجویز مزمن مقدار آرتمیزینین تجمع یافته در طحال، نسبت به روش تک دوز افزایش یافت و میزان تجمع یافته نسبت به مغز، ریه و کلیه بیشتر گردید. در مغز با افزایش دوز میزان تجمع دارو در دوزهای پائین به صورت افزایشی بود. اما در دوزهای بالا در هیچکدام از روش های تجویزی افزایشی ملاحظه نشد. در ریه به دنبال تجویز تک دوز، میزان تجمع بافتی در دوزهای کم با بالا رفتن دوز افزایش یافت، ولی در دوزهای بالاتر تفاوت معنی داری در میزان تجمع یافته مشاهده نشد. به دنبال تجویز مزمن، الگوی توزیع بافتی در ریه به طور کلی روند افزایشی داشت. به دنبال تجویز تک دوز در دوزهای بالا، دارو در کلیه تجمع یافت. متعاقب تجویز تک دوز بیشترین مقدار تجمع در کبد و کمترین مقدار در طحال بود، تفاوت معنی داری نیز در مقادیر تجمع یافته بین سایر بافت ها ملاحظه نگردید. به دنبال تجویز دارو به صورت مزمن، در گروهی که ppm 17 آرتمیزینین دریافت کرده بود بیشترین مقدار تجمع بافتی در طحال ملاحظه شد. در گروه های دیگر بیشترین مقدار تجمع دارو در کبد و به دنبال آن در طحال، ریه، مغز و کلیه مشاهده شد.